Onthulling Razzia Monument Rotterdam

De onthullers van het Razzia Monument Rotterdam (Foto: Bill de Kimpe)

De Rotterdamse burgemeester Aboutaleb onthulde op 10 november 2023, samen met de initiatiefnemers en een kleinzoon, enkele razzia-slachtoffers op hoge leeftijd en hun familie, het Razzia Monument Rotterdam. Dat gebeurde in het plantsoen naast het Van Ommerenhaventje aan de Parkkade, direct na de jaarlijkse razziaherdenking. De Rotterdamse beeldend kunstenaar Anne Wenzel ontwierp en maakte het monument.

Oorlogsverleden nog vol vraagtekens voor nabestaanden

Op 10 en 11 november 1944 deporteert de Duitse bezetter, 52.000 mannen (17 t/m 40 jaar) uit Rotterdam en Schiedam. Daarmee willen zij voorkomen dat als weerbaar geachte mannen, steun zouden kunnen bieden aan de oprukkende geallieerden.

Na een vaak dagenlang en mensonterend transport worden de mannen ingezet als dwangarbeider, waarvan ongeveer 10.000 in Oost-Nederland en zo’n 40.000 in Duitsland. Naar schatting ruim 500 mannen komen om het leven als direct gevolg van de razzia en daaropvolgende dwangarbeid. De terugkomers vertellen weinig of niets over hun traumatische ervaringen ten gevolge van het oorlogsgeweld, de ontberingen, ziekte of ongelukken tijdens de dwangarbeid. Voor hun verhalen is nauwelijks gehoor. Zij gaan direct aan de slag met de wederopbouw van het zo door oorlog geteisterde Rotterdam. Op die manier worden de razzia en de gevolgen daarvan, een vrijwel vergeten oorlogsdrama.

Stichting Razzia Monument Rotterdam is een burgerinitiatief met als doel; een monument ter blijvende nagedachtenis aan het leed van alle slachtoffers.

Razzia van ongekende omvang in Europa

Naast de afgevoerde mannen, waren ook de achterblijvers direct slachtoffer van de deportatie. In het zicht van de beruchte hongerwinter in 1944 werd de bevolking hard geraakt met het abrupt afvoeren van een belangrijk deel van de beroepsbevolking. De achterblijvende familieleden wisten vaak maandenlang niet waarheen hun geliefden waren vertrokken, of ze nog leefden en of ze nog wel zouden terugkeren. Nergens in Europa heeft zich, op deze schaal, een vergelijkbaar drama voorgedaan.

Burgemeester A. Aboutaleb van Rotterdam: “Vanaf vandaag heeft de stad een bijzonder kunstwerk waarmee dit hoofdstuk uit de Rotterdamse oorlogsgeschiedenis nog beter is geborgd. Maar de betekenis gaat dieper. Iedere dag blijkt weer hoe belangrijk vrede en veiligheid zijn. Dát is de basis van ons bestaan. Het beeld maakt ons bewust van de impact van oorlog op de samenleving. Daarom is dit monument meer dan een herinnering aan 10 en 11 november 1944.”

Voorzitter René Versluis van Stichting Razzia Monument Rotterdam: “Het indrukwekkende aan dit monument van kunstenaar Anne Wenzel is, dat de tragiek van alle slachtoffers treffend gestalte krijgt. Zowel degenen die worden afgevoerd als de achterblijvers worden verbeeld in twee keramische figuren. De beide figuren zaten eerder aan elkaar vast, maar zijn bruut van elkaar losgesneden. Hiermee weet Anne Wenzel alle emoties van de scheiding pijnlijk doeltreffend te verbeelden.”

Tot slot komt ontwerper en beeldend kunstenaar Anne Wenzel aan het woord:

“Ik boetseerde twee mensen, die dicht bij elkaar staan. Liefdevol. Vervolgens deed ik dat wat bij de razzia ook gebeurde: Ik pakte een mes en sneed deze twee mensen op een brute manier uit elkaar. De eenheid viel in twee delen uiteen. Daar waar de twee mensfiguren elkaar ooit raakten, werden twee grote wonden zichtbaar. Het is goed dat deze wonden nu eindelijk zichtbaar worden – ook al doet het pijn. Je moet wonden kunnen zien, om ze te kunnen helen. Deze wonden zie je niet altijd. Soms moet je daarvoor van positie veranderen. Net een stap opzij doen. Maar als je ze eenmaal hebt gezien, zal je ze nooit meer vergeten.

Deze man en deze vrouw geven een gezicht aan al de slachtoffers van de razzia. Achter de anonieme getallen van slachtoffers staan mensen. Individuen. Mensen, die na de oorlog met hun wonden moesten leren leven. Wonden die niet zomaar verdwijnen. Wonden, die vaak zelfs worden doorgegeven van generatie op generatie.”

Meer terugblikken

Bericht over de onthulling van onze partner CBK Rotterdam

Terugzien livestream van de onthulling terug van RTV Rijnmond

Foto’s: Bill de Kimpe en Fred Ernst