10 dec Gedenkplaat Bad Zwischenahn (D)
Ter nagedachtenis van het ernstige treinongeluk dat op 20 november 1944 in Bad Zwischenahn (Duitsland) plaatsvond, is exact 80 jaar later een gedenkplaat onthuld door Henning Dierks, de burgemeester van Bad Zwischenahn, tezamen met de directeur van het Stadsarchief Rotterdam Erika Hokke.
Het ongeval vond plaats op het station van Bad Zwischenahn. Een trein met daarin zo’n 1.500 razzia-gedeporteerden was afkomstig van kamp Wezep in Nederland. Deze trein kwam ’s nachts in botsing met een goederentrein die op datzelfde spoor stond te wachten. Er kwamen daarbij tenminste 36 mensen om het leven, waarvan 32 uit Rotterdam en Schiedam. Verder raakten 45 mensen ernstig- en 21 lichtgewond. De andere 4 dodelijke slachtoffers waren Duitse spoorwegmedewerkers die werden ingezet bij de razzia-transporten vanuit Nederland. Slechts enkele uren na het ongeluk werd het transport met behulp van een andere trein voortgezet.
In de verongelukte trein zat ook de Rotterdammer Henk van der Pols, die er zelf goed vanaf kwam. Zijn ervaringen van het ongeluk en zijn periode daarna als dwangarbeider in Duitsland, zijn terug te vinden op de website Oorlogsbronnen.
Pas vele jaren later is er uitgebreid onderzoek naar het ongeluk gedaan. Daar kwam onder andere uit naar voren, dat de machinist van de rijdende trein eerst zijn werk had geweigerd omdat hij al twee dagen en twee nachten niet had geslapen. Waarschijnlijk is hij in slaap gevallen en heeft daardoor het cruciale stopsignaal gemist. De traumatische ervaringen bezorgden vele betrokkenen nog decennia later nachtmerries over het gieren van de trein en het geschreeuw van de gewonden.
Gedenkplaat
Bij de 80-jarige herdenking van het drama heeft burgemeester Henning Dierks van Bad Zwischenahn, met Erika Hokke, directeur van het Stadsarchief en aanwezig namens de gemeente Rotterdam, samen met andere genodigden, een gedenkplaat onthuld. Erika Hokke, las daarbij de namen voor van de 32 Nederlanders die bij het treinongeluk om het leven kwamen. De namen van de Duitse slachtoffers, vier leden van het treinpersoneel, zijn niet bekend.
Herdenking
In haar toespraak ter herdenking van de slachtoffers, benadrukte Pastoor Sandra Hollatz van de Evangelisch-Lutherse Kerk van de parochie van Bad Zwischenahn, het belang van informatie zoals de gedenkplaat. Dit maakt de geschiedenis tastbaar en begrijpelijk. Burgemeester Henning Dierks wilde het treinongeluk op passende en blijvende wijze herdenken, zoals hij het tijdens de herdenking verwoordde: “Lange tijd was het een vergeten ongeval, moeilijk te begrijpen gezien de talrijke slachtoffers en vele hedendaagse getuigen hier”.
Erika Hokke gaf in haar toespraak aan, dat de gedenkplaat een bijdrage levert aan het onzichtbare zichtbaar maken. Verder gaf zij aan dat ook in Rotterdam veel acties worden geïnitieerd rond de razzia en de gevolgen daarvan. Zo vinden er al enige tijd herdenkingen plaats en werd in 2023 een indrukwekkend herdenkingsmonument onthuld. Ter gelegenheid van de 80-jarige herdenking, heeft het Stadsarchief Rotterdam 1.360 biografieën van gedeporteerde mannen opgespoord. Daaronder ook het lot van twee broers die op 20 november 1944 in de speciale trein zaten, de één overleefde gewond, de ander kwam om het leven in Bad Zwischenahn.
Lokale publicaties – Nord West Zeitung (in het Duits)
19 november 1989: Drie overlevenden treinongeluk bezoeken Bad Zwischenahn (PDF)
14 november 2024: Katastrophales Zugunglück im Bahnhof (PDF)
25 november 2024: Het ongeluk en de onthulling van de gedenkplaat