Locatie Razzia Monument Rotterdam

06 jul Locatie Razzia Monument Rotterdam

Voordat het ontwerp voor het Razzia Monument Rotterdam tot stand kwam, is eerst intensief gezocht naar een geschikte en respectvolle locatie. Een plek die ruimte biedt voor herdenkingen in de openbare ruimte, permanent toegankelijk is, en recht doet aan alle slachtoffers van de grootste razzia op weerbare mannen in Europa. Daarnaast moest de omgeving ook inspirerend zijn voor de beeldend kunstenaar.

Zoektocht 

In samenwerking met adviseurs van de gemeente Rotterdam en het Centrum Beeldende Kunst (CBK) is uitgebreid onderzoek gedaan naar een geschikte locatie. In eerste instantie was het idee om een plek te kiezen met een directe link naar de razzia zelf – bijvoorbeeld een van de elf oorspronkelijke verzamelplaatsen, of een locatie vanwaar de transporten naar Oost-Nederland en Duitsland vertrokken.

Tijdens de razzia werden jongens en mannen vanuit hun woning of vanaf straat opgepakt. Op beide dagen werden zij via tijdelijke verzamelpunten op pleinen en straathoeken naar centrale locaties geleid. Deze verzamelplekken lagen verspreid over de stad: drie in Rotterdam-Zuid en acht in Rotterdam-Noord. Ook in Schiedam werden mannen samengedreven, aanvankelijk op de Koemarkt, vanwaar zij lopend naar havenloodsen in het westelijk havengebied werden gebracht.

Afbeelding: De positie van het monument op de Parkkade ten opzichte van de 11 razzia verzamelplekken (Bron: NIOD B.E. Sijes)

Parkkade 

Niet alle verzamel locaties zijn vandaag de dag nog herkenbaar of permanent openbaar toegankelijk. Bovendien zou de keuze voor één specifieke plek onbedoeld andere betrokken locaties kunnen overschaduwen. Daarom is in nauw overleg met de landschapsarchitect van de gemeente Rotterdam en het programma Beeldende Kunst en Openbare Ruimte van het CBK uiteindelijk gekozen voor het plantsoen aan de Parkkade, naast het Van Ommerenhaventje in het Scheepvaartkwartier.

Deze plek is om meerdere redenen betekenisvol. Ze ligt dicht bij villa Schoonoord aan de Parklaan 17, destijds eigendom van ondernemer Herman Jamin en gevorderd door de bezetter als hoofdkwartier van de Duitse Ortskommandant generaal Fritz Kistner, die vanuit daar de razzia aanstuurde. Kistner zelf woonde aan de overzijde, op Parklaan 30. De ligging aan de Maas verbindt het noordelijk en zuidelijk deel van de stad en creëert ook een symbolische lijn met Schiedam, waar naar schatting meer dan 5.000 mannen tijdens de razzia zijn opgepakt.

Na de bevrijding keren de tienduizenden Rotterdamse dwangarbeiders terug uit Duitsland. Velen van hen komen, na een tijdelijk verblijf in Noord-Brabant, per vrachtschip aan in de Rotterdamse Parkhaven – een van de dan weinige onbeschadigde havens nabij het stadscentrum. Deze schepen varen voor het aanleggen langs de Parkkade. Daarom heeft de plek ook een directe verbinding met de terugkeer na de oorlog.

Foto: Juni 1945 – Terugkeer van in Duitsland tewerkgestelde dwangarbeiders aan de Parkhaven – (J. van Rhijn – SAR)

Razzia verzamellocaties – Rotterdam Zuid

1) Stadion Feyenoord, 2) Voormalig voetbalterrein Feyenoord, 3) Busremise RET in aanbouw – Sluisjesdijk

Razzia verzamellocaties – Rotterdam Noord 

4) Havenloodsen – Keilehaven, 5) Marinierskazerne in aanbouw – Toepad, 6) Houthandel Abraham van Stolk – Abraham van Stolkweg 7) Tramremise – Kootsekade en Lommerijk – Straatweg, 8) Heineken’s Brouwerij – Crooswijksesingel, 9) NeNijTo terrein – Bentincklaan,  10) Beursgebouw – Coolsingel, 11) Belastingkantoor in aanbouw – Puntegaalstraat